BẮC TRIỀU TIÊN LIỆU CÓ MỞ CỬA KINH TẾ?

Lee Jong-Wha[1]

Hệ thống Bắc Triều Tiên hoạt động kém hiệu quả. Đất nước này đang phải đối mặt với những thiếu thốn năng lượng nghiêm trọng và một nền kinh tế trì trệ từ năm 1990. Thu nhập bình quân đầu người của Bắc Triều Tiên ước tính vào khoảng 1.800 USD/năm, bằng 5% thu nhập bình quân đầu người của Hàn Quốc. Tình trạng thiếu lương thực, thực phẩm đã khiến 24 triệu người bị thiếu đói; 25/1.000 trẻ sơ sinh tử vong (ở Hàn Quốc tỷ lệ này là 4/1.000). Để tồn tại, nền kinh tế khép kín nhất thế giới buộc phải mở cửa.

Một Bắc Triều Tiên năng động, thịnh vượng, hòa bình và ổn định sẽ không chỉ mang lại lợi ích cho riêng bản thân Bắc Triều Tiên, mà còn cho các nước láng giềng và cộng đồng quốc tế. Sự sụp đổ bất ngờ của Bắc Triều Tiên hay một cuộc xung đột quân sự trên bán đảo này sẽ làm suy yếu an ninh khu vực; đồng thời, trở thành gánh nặng cho các quốc gia láng giềng với hàng triệu người tị nạn và hàng trăm  tỷ đô la chi phí xây dựng lại. Do vậy, cần thúc đẩy các tổ chức quốc tế và các nước láng giềng của Bắc Triều Tiên cung cấp viện trợ lương thực, hỗ trợ kỹ thuật, đầu tư trực tiếp cho đất nước này, để nó có thể thoát khỏi tình trạng khó khăn hiện tại và chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường.

Tuy nhiên, tồn tại không ít trở ngại to lớn cho sự hợp tác này – đó là nền chính trị không minh bạch và khó đoán trước của Bắc Triều Tiên, được minh chứng bằng việc gần đây lãnh đạo Bắc Triều Tiên Kim Jong-un đã tử hình người chú đầy quyền năng Jang Song – thaek.

Có vẻ như lãnh đạo Bắc Triều Tiên bắt đầu hiểu rằng, khó khăn hiện tại của mình xuất phát từ hệ thống kinh tế hết sức thiếu hiệu quả. Trong bài phát biểu mới đây, Kim đã nhấn mạnh sự cần thiết phải cải cách kinh tế và mở cửa để phát triển nông nghiệp và các ngành công nghiệp chế tạo. Trong một nỗ lực thu hút đầu tư nước ngoài, chính phủ đã công bố thành lập mới 14 khu kinh tế đặc biệt. Mặc dù luôn bị chế định bởi ý thức tự bảo tồn, song nhiều khả năng các giới lãnh đạo chính trị và quân sự Bắc Triều Tiên sẽ ủng hộ nỗ lực này, miễn là nó không làm suy yếu quyền lực của họ hoặc an ninh quốc gia.

Bắc Triều Tiên đã bắt đầu mở cửa cho các nhà đầu tư nước ngoài vào năm 1984, khi chính phủ ban hành Luật liên doanh nước ngoài sau thành công của một đạo luật tương tự ở Trung Quốc. Năm 1993, Bắc Triều Tiên tiếp tục nỗ lực này bằng cách thiết lập các khu kinh tế - thương mại đặc biệt Rajin-Sonbong. Song các sáng kiến ​​này vẫn chưa mang lại kết quả đáng kể, vì các nhà đầu tư nước ngoài luôn cảnh giác và không muốn đầu tư vào một đất nước thiếu các chính sách kinh tế - chính trị tin cậy, cơ sở hạ tầng lạc hậu và không có các thể chế cần thiết hỗ trợ các dự án quy mô lớn.

Hiện giờ, Hàn Quốc nên làm theo cách của Việt Nam và Trung Quốc, tiến hành các cải cách như bãi bỏ quy định lỗi thời, cứng nhắc, tự do hóa, tư nhân hóa và ổn định kinh tế vĩ mô; đồng thời, phát triển một hệ thống pháp lý và thiết chế pháp lý phù hợp. Chính sách kinh tế hướng ngoại dựa trên thị trường là điều kiện tiên quyết cho tăng trưởng kinh tế dài hạn của Bắc Triều Tiên.

Chắc chắn Bắc Triều Tiên không thiếu tiềm năng tăng trưởng. Trong khi không có nông nghiệp làm cơ sở bước đầu thúc đẩy cải cách giống ở Trung Quốc và Việt Nam, nhưng lợi thế địa lý như cảng biển tự nhiên và tài nguyên khoáng sản phong phú cho phép Bắc Triều Tiên tăng trưởng dựa vào xuất khẩu.

Nguồn nhân lực qua đào tạo tương đối dồi dào với mức lương thấp mang lại khả năng cạnh tranh quốc tế cho các ngành công nghiệp chế biến như sản xuất giày dép, hàng dệt may và lắp ráp điện tử - đó là cơ sở để tiến hành công nghiệp hóa dựa vào xuất khẩu. Thực hiện mục tiêu này, có thể sử dụng một cách hiệu quả nguồn lực quân đội Bắc Triều Tiên, hiện chiếm tới hơn 8,5 % lượng lao động toàn đất nước.

Nếu như các điều kiện liên quan được thỏa mãn, Bắc Triều Tiên có thể tận dụng con đường “rút ngắn” để đẩy nhanh sự phát triển, bởi thu nhập bình quân đầu người thấp sẽ giúp tăng năng suất đầu tư và tạo điều kiện chuyển giao công nghệ từ các nền kinh tế phát triển. Điều này hàm ý rằng, các nước láng giềng của Bắc Triều Tiên, đặc biệt là Hàn Quốc và Nhật Bản có một vai trò rất quan trọng. Tuy nhiên, cho đến nay, khu công nghiệp liên doanh Kaesong với 50.000 công nhân Bắc Triều làm việc là trường hợp hợp tác kinh tế duy nhất giữa hai miền Nam, Bắc Triều Tiên.

Bắc Triều Tiên và Hàn Quốc là đối tác thương mại tất yếu, tự nhiên. Năm 2012, thương mại liên Triều đạt 2 tỷ USD, chỉ chiếm 0,2% tổng thương mại của Hàn Quốc, nhưng chiếm đến 29% tổng thương mại Bắc Triều Tiên. Theo nhà kinh tế Marcus Noland, quan hệ thương mại bình thường giữa hai miền có thể tăng thị phần thương mại Hàn Quốc trong tổng thương mại Bắc Triều Tiên lên 60%.

Với cam kết cải cách kinh tế mạnh mẽ và mở cửa cùng với sự hỗ trợ quốc tế, Bắc Triều Tiên có thể cạnh tranh với các nền kinh tế Đông Á thành công như Hàn Quốc với mức tăng trưởng hàng năm hơn 5% trong vài thập kỷ tới.

Nhưng hiện nay, có nhiều vấn đề trong tình hình Bắc Triều Tiên đáng quan tâm hơn vấn đề kinh tế. Bắc Triều Tiên rơi vào bế tắc trong quan hệ với cộng đồng quốc tế - cộng đồng quốc tế muốn và đòi hỏi Bắc Triều Tiên phi hạt nhân hóa và trở thành một nước "bình thường". Không sẵn sàng từ bỏ chương trình vũ khí hạt nhân, Bắc Triều Tiên phải đối mặt với lệnh trừng phạt kinh tế từ Hoa Kỳ với sự giúp đỡ công khai của các thành viên trong các tổ chức kinh tế như Ngân hàng Thế giới, Quỹ Tiền tệ quốc tế và các tổ chức tài chính khác.

Dù biết rằng, Bắc Triều Tiên khó có thể tiến hành phi hạt nhân hóa, song ít nhất trong tương lai gần, một chiến lược thích hợp là hết sức cần thiết. Cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Hàn Quốc, cần nỗ lực hỗ trợ Bắc Triều Tiên xây dựng một nền kinh tế cởi mở hơn dựa trên thị trường thông qua mở rộng thương mại và đầu tư, trong khi tiếp tục đối thoại hướng tới một thỏa thuận về phi hạt nhân hóa. Theo thời gian, sự thịnh vượng và khả năng, xu hướng mở có thể mang lại những thay đổi về chính trị. Đối với những người dân Bắc Triều Tiên đang chịu nhiều đau khổ bởi hệ thống hiện tại, một sự thay đổi như vậy càng hết sức cấp bách.

Mai Hoa dịch.

Nguồn: Lee Jong-Wha, Is North Korea Opening for Business? Project Syndicate, 16-1-2014.

Toàn văn tiếng Anh: http://www.project-syndicate.org/commentary/lee-jong-wha-advocates-a-chinese-style-period-of-economic-reform-and-liberalization-in-north-korea

Download bài viết tại: Trang Web TRI THỨC

---

[1] Giáo sư Kinh tế và Giám đốc Viện Nghiên cứu châu Á tại Đại học Hàn Quốc, từng là Chánh Văn phòng Hội nhập Kinh tế khu vực của Ngân hàng Phát triển Châu Á, cố vấn cấp cao về các vấn đề kinh tế quốc tế của cựu Tổng thống Lee Myung-bak (Hàn Quốc).